Eu vou intentar dicir quen é Xesús Mato, esa persoa que vós – amigos da Cruz Vermella de Sarria- estades a homenaxear. Jaime Capellán e Arlindo, e outros amigos, consideraron que eu podía ser axeitado para este cometido porque son amigo de Mato desde hai 45 anos. Agardo non defraudarvos, porque para coñecer a Mato non fai falla tanto tempo. Conquístate nun momento; quédase contigo desde o primeiro instante.
A expresiva foto que estades vendo, obra do meu compañeiro Carlos Rodríguez Arias, reflicte a imaxe dun home que parece preguntar... ¿Por qué vos fixades en min, cando eu son un home normal, un crego normal, que non fixen máis na vida que cumprir co que coido é o meu deber, practicar o que creo firmemente, e dedicarme aos que menos teñen, aos que sofren, aos que en definitiva son os meus irmáns.
E fainos pensar... Efectivamente, é un home normal, un crego normal, que non fixo na vida máis que cumprir co seu deber, practicar o que cre firmemente, e dedicarse aos que menos teñen, aos que sofren, aos que son os seus irmáns. Pois xa está. Vos, facedes o mesmo: dedicarvos aos que menos teñen, aos que sofren, aos que son os vosos irmáns... Por eso vos fixástedes en Xesús Mato e Mato, que naceu en Paradela hai oitenta anos e despois dunha intensa estadía en terras de Lalín volveu para Lugo para o noso ben.
A foto é a imaxe da portada dun libro no que cen amigos proporcionan cen opinións sobre este home “diferente”.
O meu neto máis vello, que agora ten cinco anos e medio, cando tiña tres, pasou xogando á miña beira e mirando para este libro que estaba no despacho nun montón, dixo: ¡Hola Mato!... e seguíu correndo.
Aí está a posible primeira visión: Mato é un libro.
Poucos galegos vivos teñen algo así. Porque conseguir que cen persoas, relevantes cada unha no seu papel na vida, se pronuncien de xeito variado pero unánime, sobre unha persoa pública, é difícil. No caso de Mato non. E son cen pero podían ser mil. Quen coñece a Mato, nunca o esquecerá. Se Mato entra na túa vida, ven para quedar; nunca se vai ir.
Chegou a Lugo no ano 1967. Nacía Radio Popular, e para coordinar ou poñer paz naquel volcán radiofónico chegaba un crego. Para os que tiñamos vinte anos, aquel crego de trinta e tantos anos era un señor maior. Daquela era maior ca agora, que chegou a ser –é- un rapaz novo de tanto facer cousas novas.
“Eu son un home normal...Eu son un crego normal.”, afirma sempre. Pois pode ser normal Xesús Mato, pero é un ser especial, e empezou a selo desde que saíu do Seminario onde non esqueceu o galego como lle mandaban senón que soubo que ese era un camiño de loita e reivindicación. Para Mato, Galicia e o noso idioma é unha bandeira, que enarbola sempre.
Este crego normal chegou a Lalín e revolucionouno. O cura novo que viña do Seminario de Lugo meteuse en fonduras. Aquel armadanzas montou unha emisora de radio, e fíxoa funcionar. Meteuse nas fonduras extrañas de promover que se construíran vivendas para os máis probes. Creou unha coral e dirixiuna. Corenta e cinco anos despois, Mato en Lalín segue a estar presente, e cando o Orfeón Lucense que el dirixe foi cantar a Lalín, eu puiden ver nos ollos da xente sinxela que ateigaba a igrexa a admiración, o agarimo e as bágoas por “Don Jesús”, ese “home normal” que eles saben que é un xigante.
Xa en Lugo, como asesor de Radio Popular de Lugo, “inventou” transmitir a misa dos domingos pola radio, “para enfermos e impedidos”, dicíase. Foi toda unha innovación. O que tiña fe, e tiña necesidade de oir misa, podía facelo pola radio. Tan sinxelo coma eso. Tan sinxelo coma Mato.
E creou, dirixiu, realizou, programas relixiosos. E deunos paz e sosego. E casou a case todos aqueles rapaces que ademáis do amor á radio tiñamos amores humanos. E bautizou aos nosos fillos. E no meu caso, casou a eses fillos, bautizou aos netos, enterrou aos nosos mortos. E fíxose da nosa familia, carne da nosa carne.
Eu non dubido de que sexa un home normal, un crego normal. Pero como tiña querencia especial polos desvalidos, polos máis febles, polos máis humildes – coma vós, membros da xigantesca Cruz Vemella -, vendo a realidade existente neste país que daquela era máis pobre ca agora, inventou “Auxilia”, que fixo máis polos chamados minusválidos que todas as políticas oficiais e todas as caridades xuntas.
Na actualidade, os que chamabamos minusválidos andan con muletas ou en silla de rodas, pero aprenderon a erguer a cabeza, a mirar de frente, a saír da casa e esixir os seus dereitos. Os minusválidos – máis válidos ca moitos dos que se cren “completos” e plenamente útiles – son hoxe auténticos cidadáns do mundo gracias (entre outra moito xente, que axudou, é verdade), gracias a Xesús Mato.
Este home pequeno de corpo, que eu non sei como lle cabe nel un corazón tan grande, debece pola música galega. E dedicouse a estudiala, a investigala, a querela, a divulgala... E como - aínda que era un home normal, un cura normal - darredor del empezaron a xirar rapazas e rapaces preocupados pola música, e por Galicia, e pola vida... non se lle ocorre outra cousa que crear un coro no Colexio de rapazas que dirixía, Colexio Santísimo Sacramengto... e como escribe, e sabe o que escribe, fixo un poema titulado “Fuxan os Ventos”. E como compón música, e compón ben, compuxo unha canción titulada “Fuxan os Ventos”. E os rapaces que o acompañaban –aquí están Mini e Mero, capitáns daqueles rapaces xa míticos- gañan un certame en Mondoñedo e nace para a historia un fenómeno, unha revolución, un fito na historia cultural de Galicia: Fuxan os ventos. E todo, gracias a un home normal. A un crego normal.
Mato ia conseguindo día a día, ano a ano, un prestixio sólido, unha sona de home da Igrexa de cultura universal, de talante libre, de crenza firme, e cando todos pensábamos que – despois de ser Delegado Diocesano de Medios de Comunicación – estaba chamado a postos relevantes no escalafón eclesiástico, váisenos para a montaña, e pasa alí dúas décadas e media dedicado a atender parroquias das que a xente foxe, e onde consegue que todos lle profesen a “Don Jesús” admiración e agarimo sen límites.
Precisamente este libro fixémosllo cen amigos hai cinco anos, cando cumpriu 75 de idade, 50 de crego e 25 na montaña.
Mato está sempre en todo o que signifique vida: Nos enterros, nas vodas, nos bautizos... na presentación de libros, nos concertos, nas festas... nas alegrías e nas tristuras. Está sempre no lugar preciso, no momento preciso, por se fai falla. E sempre fai falla!.
Ven de cumprir oitenta anos. Os primeiros oitenta anos. E aínda pregunta por que se lle fan homenaxes. E aínda se admira de que lle queiramos ben.
Pero do mesmo xeito que dicimos cousas boas del, nalgún momento haberá que falar mal de Mato. Haberá que falar dos seus defectos. Porque como el di, el é un home normal, un crego normal, cos seus defectos e carencias.
Mato non lle da valor ás cousas materiais. Non lle da valor ao diñeiro, ese motor que move case todo o que neste mundo hai. Cando o Orfeón Lucense que eu presido se quedou sin director, contratei a Mato para que o dirixira, cousa que fai coa maior brillantez. Xa que non lle da valor ao diñeiro, nunca lle preguntei “canto se debe”, nunca lle pagamos nin lle pagaremos. Máis aínda: De cando en cando, cando falamos dalgún gasto, ten a desfachatez de dicirnos: Eso podería pagalo eu!. Por certo que hoxe nesta cea nos acompaña Ramón García Otero, que representa ao medio cento de persoas do Orfeón, que así se consideran presentes nesta homenaxe a Mato.
Mato non lle da valor ao tempo investido en atender a un enfermo, escoitar a un amigo, acudir a calquera chamada. Eu estou seguro que nunca dixo “Non”, que non sabe dicir “Non”, diante de calquera necesidade ou petición de axuda.
Ás veces atropéllase un pouco ao falar. Porque a súa cabeza - ás veces- vai máis depresa a as súas palabras.
Pero sobre todo, o que segue a ser Mato é un home normal, un crego normal, que mantén intacta a súa fe. Mentras que os humanos no decurso da vida imos acumulando experiencias, colleitando coñecementos, suportando desilusións , e paralelamente imos descrendo, facéndonos máis escépticos, Mato non. Mato segue crendo coa maior firmeza nun Deus Pai que nos inspira, nun Deus fillo que nos salva, e nun Deus Espírito que é amor infinito. Cre e pono en práctica.
Mato fai honra ao título do seu libro MATO SONO ÍO... Mato, en italiano, significa “tolo”. E Mero conta neste libro unha anécdota que lles pasou en Italia cando nun bar preguntaban “Onde está Mato”... “Onde anda Mato?”. Os clientes italianos miraban curiosos, e nesto que Mato sae do servicio, e proclama en correcto italiano: “Mato sono ío”... “Eu estou tolo!”. A xente pensou que era verdade.
En fin que, chegados aquí, “Xesús Mato Mato” en italiano sería “Xesús tolo tolo”. Algo, algo, seguro que si.
Fóra deso, evos un crego normal. Un home normal. Posiblemente el non saiba por que a súa vida nos chama tanto a atención.
Bueno, e que queredes que vos diga?... a verdade é que non sei que facemos todos aquí, homenaxeando a un home tan “normaliño”... Posiblemente é que Mato (en galego ou en italiano) non sexa él só. Posiblemente Mato (en galego ou italiano) somos todos nós. E todos nós, un pouco toliños, vemos en Mato o tolo de todo que todos quixeramos ser.
Xulio Xiz