“Eiquí síntese ben o pouco que é un home”

Entrei moi neno no Seminario de Lugo. Dende sempre a música estivo ó meu redor. Meu pai cantaba ben afinado. Miña nai fora grande bailadora. Meu tío Indalecio- famoso oleiro de Bonxe- tocaba o saxo na banda “Estrellas Azules”. A radio era a nosa banda sonora como a de todos os da miña xeración.

A música, naquel Seminario dos anos cincuenta, era algo máis que materia de estudio.

Os profesores de solfexo chamábanse Palmón, Ferro, Benito, etc. Pero o cumio era chegar a entrar na “Schola Cantorum”. Era un dobre agasallo: saír das longas horas de estudio colectivo para os ensaios e actuar na Catedral e nos oficios litúrxicos máis sobresaíntes do ano tamén no propio internado.

Non sei se por mor do oído afeito a esa música que me envolvía o caso é que entrei na corda dos “tiples” como correspondía coa miña idade. Os “preparadores” que nos ían pulindo eran  Ramiro Ares Devesa, Enrique Alvarellos, Modesto -non recordo o apelido- que logo dirixiría a coral de Chantada....  e aí aparece XESÚS MATO.

Todos eles dirixían “o pleno” da Schola nos actos internos, xa que nos da Catedral a man que tomaba o mando era a do cóengo “mestre de capela” Moreno Fuentes.

Pouco despois comezou a sonar o nome de D. Xosé Castiñeira que estaba a piques de chegar de Roma e que viría a dirixir a Schola e a desempeñar esa praza de cóengo Mestre de capela na Catedral luguesa e, xa que logo, tamén a dirixir a nosa Schola Cantorum. Tamén tiven o privilexio de cantar baixo a batuta de ese grande home e músico.

Para un amante da música, por moi neno que fora, era un privilexio cantar, no Lugo deses anos, a Mozart, Schubert, T.L. de Vitoria, Palestrina, Perossi.....no eido clásico.

Pero o labor máis senlleiro desa xente e dese tempo foi a recuperación do cancioneiro popular na nosa lingua, en follas a multicopia de alcohol, do que gardo un exemplar encadernado de xeito primitivo e que para min é un verdadeiro “incunable”.

Nesa “longa noite de pedra”, onde a nosa lingua era obxecto de castigo –un anel “distinguía” ós que tiñan o atrevemento de falar na lingua nai- e ninguén coñecía os cancioneiros de Bal y Gay, Casto Sampedro......escondidos no faiado dos traballos do Seminario de Estudos Galegos sinalados co selo republicano tempo borrado da historia, de historia que nos contaban, de historia oficial.

Mentres todo iso compuña o noso decorado, alí estábase a sementar  o que anos despois agromaría con un berro:

“Fuxan os ventos
dos agoireiros.......”

¿Quen estaba tralas voces cheas de forza é de galeguidade?, ¿quen dirixía na sombra aquel grupo de rapaces e rapazas que xa son historia, que protagonizaron outro rexurdimento- neste caso musical- e que espertaron a Galicia do sono da ditadura enfiando co pobo dun xeito sinxelo e nunca visto?: Xesús Mato.

Aquel neno xa levaba unha vida civil tras deixar o Seminario. Na “episcopal” Radio Popular de Lugo da época -moi distinta da de hoxe, a Deus grazas- volvemos atoparnos. El vincúlase dende entón co xornalismo ata hoxe. É unha especie de “cura” da emisora e na Casa Diocesana, a carón da radio, incúbase “Fuxan os ventos”.

Como seguro que neste libro haberá moitas plumas que falarán deste fenómeno, eu non quero engadir máis ó escoitalos a primeira vez recoñecín de contado aquelas partituras manuais cheirando a alcohol que gardo e que sei de memoria.

Agora é doado falar de música galega, agora é un soño feito realidade xactarse da cantidade e calidade dos grupos e dos solistas galegos. Pero daquela......

Outro privilexio da miña biografía: ver nacer a dous grupos que fixeron historia: “Fuxan os Ventos” e “Milladoiro”.

Pasan os anos. O neno seminarista, xa profesional da radio, “emigra”-por vontade propia- a Madrid. Os encontros con Mato son esporádicos pero amosan a faceta humana máis importante: axuda nos momentos difíciles a esta familia de maneira silenciosa e sacerdotal.

Nese tempo, ademais de asistir a algunha sesión de gravación dos seus discos, vivo a emoción de presentar un recital de “Fuxan” no entón Teatro Barceló, hoxe unha dos discotecas máis coñecidas de Madrid . Esa noite as bágoas afogan as miñas palabras nunha morea de lembranzas.

Pero Mato gardaba novas sorpresas. Cando pensas que será un cura “instalado” entre a radio, a colaboración en “El Progreso”, a música, etc... aparece na primeira liña dos que teñen algunha eiva e necesitan maior atención da sociedade e dos poderes públicos: “Auxilia” é o nome e a esa organización dedica moitas horas e moitos esforzos .

E cando cres que será un cura satisfeito na capital da provincia, pioneiro dos “medios de comunicación”, etc... este home “férvelle, férvelle”, este Cabodevila a carón do Protomarín asulagado aparece na montaña luguesa, no “Courel dos altos cumes que se ollan de lonxe” como diría Uxío Novoneira.

Alí xantei a última vez que estivemos xuntos, haberá tres ou catro anos. Xantei con el e con outro personaxe cos que é un premio conversar: Xosé Alvilares. A sobremesa foi das máis enriquecedoras dos últimos anos. Cando nos despedimos, díxome: “Ven coa túa familia no verán a pasar uns días aquí. Darasme as grazas”.

De momento non lle fixen caso, pero esta pequena contribución no libro- homenaxe a Xesús Mato dáme a ocasión de felicitalo por estes 75 anos tan cheos de amor a Galicia, tan cheos de verdade e de proximidade, tan cheos de autenticidade, de humildade, de música e de alento a quen llo pedira, de austeridade, do sacerdocio que eu entendo como necesario......

Algún día contareilles como a Radio do seminario de Lugo, na que eu comecei a escaravellar no que logo sería a miña profesión, chamábase  “Radio Montaña” referíndose precisamente ó Courel. Pero esa é outra historia.

De momento propoño que Mato e máis eu -e quen queira sumarse- cantemos os centos de cancións que sabemos e que tantas veces cantamos xuntos.

E para rematar reflexionemos no verso de Novoneira que segue ós que escribín máis arriba:

“Eiquí síntese ben o pouco que é un home”

¡qué ben entendeu a mensaxe Xesús Mato!

¡FELICIDADES!